صنايع دستي يا كاردستي نوعي كار است كه در آن لوازم تزئيني و كاربردي تنها با استفاده از دست يا ابزار ساده ساخته مي‌شود. معمولاً اين كلمه به روش‌هاي سنتي ساختن كالاها اطلاق مي‌گردد. استادكاري مخصوص هر يك از اين موارد مهم‌ترين ملاك است. چنين چيزهايي اغلب از لحاظ فرهنگي يا مذهبي فوق‌العاده هستند. لوازمي كه به صورت توليد انبوه يا با ماشين آلات مختلف ساخته مي‌شوند، جزء صنايع دستي نيستند.[۱][۲][۳]
آنچه مقولهٔ صنايع دستي را از هنر كاردستي متمايز مي‌سازد، هدف از ساختن آنهاست. صنايع دستي لوازمي هستند كه قرار است مورد استفاده قرار گرفته و كهنه، پوسيده و غيره شوند. موارد استفاده از آن‌ها بيش از يك تزئين ساده‌است. صنايع دستي اغلب كارهاي فرهنگي و مرسومي تلقي مي‌شوند زيرا به عنوان بخشي از ملزومات زندگي روزمره مطرح هستند. درحالي كه هنر و كاردستي بيشتر يك فعاليت سرگرمي گونه و يك ارائه بي نقص از يك تكنيك خلاقيت است. از جنبه‌هاي عملي انواع مختلف صنايع دستي به دليل شباهت مورد استفاده، همپوشاني زيادي دارند.
۱۰ ژوئن روز جهاني صنايع دستي است.
در سازمان جهاني يونسكو ۶۰۰ صنعت دستي ثبت شده‌است.
۴۵۰ صنعت دستي متعلق به كشور ايران است كه از اين تعداد ۲۸۷ صنعت متعلق به شهر اصفهان ميباشد.
در ايران سازمان ميراث فرهنگي متولّي اين بخش ميباشد.
صنايع دستي معروف ايراني:
گليم، فرش، گبه، قلمزني، شيشه‌گري، منبّت كاري، مينا كاري، سفال، چوب، خاتم كاري، مليله دوزي و …
گليم دست بافته‌اي است از تار و پود كه معمولاً از پشم حيوانات اهلي بر دار بافته شده و عموماً به عنوان فرش كاربرد داشته‌است.
جاجيم يا جاجِم[۱] گونه‌اي زيرانداز دورويه است. جاجيم دست‌بافي است از پارچهٔ كلفت شبيه به پِلاس كه از پلاس نازك‌تر است و آن را از نخ‌هاي رنگين و ظريف پشمي يا پنبه‌اي يا آميزه‌اي از اين دو مي‌بافند. جاجيم‌ها پرز ندازند و مي‌توان از هر دو روي آن استفاده كرد. كوچ‌گردان از آن بهرهٔ زيادي مي‌گيرند و كاربرد آن به عنوان روانداز و محافظ سرما است. جاجيم مناسب‌ترين چيزي بود كه در قديم روي كرسي مي‌انداختند، جاجيم چيچكله CHICHAKLAMEH با تركيبي از رنگ‌هاي و نقوش لوزي داخل الوان راه راه آن در ده و شهر از همه مشهور بود با متروك شدن كرسي زغالي بافت و مصرف جاجيم در شهرها و حتي در شهرستان‌هاي دور و نزديك نيز به فراموشي مي‌رفت ولي روستائيان طبق عادت قديمي مناسب‌ترين روانداز كرسي زمستاني را رها نساخته‌اند و پير زن‌هاي دهاتي همچنان جاجيم خودشان را در زمستان و تابستان در فضاي باز اطراف خانه و ميدان ده يا هر مكاني كه امكان داشته باشد دراز مي‌كنند و سه‌پايه مخصوص آن را بر پا مي‌دارند و جاجيم مي‌بافند. بافت جاجيم در اكثر قريب باتفاق دهات و مناطق روستائي ايران مرسوم است تنها تفاوت جاجيم، تركيب رنگ و ظرافت نخ و نقوشي است كه روي آن ايجاد مي‌كنند جاجيم‌بافي به عنوان يكي از صنايع دستي در ايران رايج در بعضي استان‌ها از جمله مازندران، آذربايجان شرقي، اردبيل،[۲] كرمانشاه، كردستان، همدان، لرستان و فارس است كه از ديرباز بين خانواده‌هاي روستايي و عشاير رواج داشته‌است. جاجيم به عنوان زيرانداز استفاده مي‌شود وهم‌چنين هنگام كوچ عشاير براي بسته‌بندي و جابه‌جايي اسباب و لوازم. گاهي نيز به‌عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. حتي در بين برخي از خانواده‌هاي روستاي جاجيم را به‌عنوان چشم‌روشني و جهيزيه نوعروسان هديه مي‌دهند و به‌عنوان يادگاري ارزنده سال‌ها در خانوارها باقي مي‌ماند.
مواد اوليه جاجيم پشم است و بافت آن شبيه گليم است، با اين تفاوت كه جاجيم در چهار تخته بافته مي‌شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته مي‌شود. در منطقه اورامان و ثلاث باباجاني زنان جاجيم‌هايي را با نقوش متنوع و جنس مرغوب مي‌بافند كه در نوع خود كم‌نظير است.
تابلو فرش به فرش‌هايي گفته مي‌شود كه معمولاً جنبه تزييني دارند. اين فرش‌ها همانند تابلو قاب شده و بر روي ديوار نصب مي گردد. و به دو نوع دست بافت و ماشيني تقسيم مي گردد. ايران در زمره يكي از بزرگترين توليد كنندگان تابلو فرش در دنيا ميباشد.
صنايع دستي
لبنيات
كشاورزي